सख्या ज्ञानदेवा

सख्या ज्ञानदेवा ....(कै. शांता ज. शेळके)

सख्या ज्ञानदेवा अगा मायबापा

मला आज आला तुझा आठव

स्मरे जीवनाची तुझ्या आर्त गाथा

कसा लंघिला गाढ शोभार्णव

स्मरे ती तुझी मूक कोरान्नभिक्षा

तशा पोरक्या जीवनाची कळा

किती ताप प्राणांमध्ये साहुनीया

तुवा घोटिले तीव्र हालाहला !

स्मरे धर्म तो शब्द प्रामाण्यवादी

मनांच्या तशा जाहलेल्या शिला

अशा कर्मकांडामध्ये गुंतलेला

दिशाहीन आचार त्वा सोशिला

तरी व्यस्त सामाजिकांतूनही त्या

तुवा भाव जोपासले निर्मळ

तरारे जसे पद्म पंकामधूनी

तळीचे दुरी सारुनी कश्मळ !

किती साहिल्या वेदना तू तरीही

कुठे शब्द नाही कुडावाकुडा

किती थोर कारुण्य, कैशी तितिक्षा

उमाळा तुझ्या अंतरी केव्हढा !

स्त्रिया वैश्य शूद्रादिकांलागि साऱ्या

तुवा ज्ञान केले खुले मोकळे

मराठीचिये माळरानावरी या

तुवा पेरिले वांग्मयाचे मळे

किती काळ लोटून गेला तरीही

तुझी अमृताची झरे वैखरी

नवे दिव्य मानव्य येथे उदेले

सदा वारसा तो जणू अंतरी

तुझ्या पावलांची सख्या धूळ घेते

टिळा लाविते आदरे मस्तकी

तुझी ज्ञानदेवी मराठीत बोले

मराठी वसो तीच माझ्या मुखी !

     -------

मुलाच्या स्मृतीसाठी !

मुलाच्या स्मृतीसाठी !

फिकट सुती अशा साध्या पोशाखातील एक महिला, घरगुती कापडातून शिवलेले आणि आता विरलेले असे जुने कपडे परिधान केलेल्या आपल्या यजमानांबरोबर, बोस्टन येथे रेल्वेगाडीतून उतरली आणि बुजरेपणाने चालत चालत, भेटीची वेळ न ठरवताच, हार्वर्ड विद्यापीठाच्या अध्यक्षांच्या बाह्य कार्यालयात पोहोचली.

तिथल्या महिला सचिवाच्या क्षणात लक्षात आले की अशा जुनाट गावंढळ माणसांचे हार्वर्डमध्ये काहीच काम असणे शक्य नाही. तसेच केम्ब्रिजमध्ये  त्यांचे स्थान असण्याची शक्यता तर दूरच हेही तिने ओळखले.

“आम्हाला अध्यक्षांना भेटावयाचे आहे.” त्या व्यक्तीने अत्यंत विनम्रपणे सांगितले.

“ते दिवसभर खूप कामात असणार आहेत.” महिला सचिवाने फटकारले.                

 “आम्ही थांबू तोपर्यंत.” ती महिला उत्तरली.

पुढचे अनेक तास त्या महिला सचिवाने त्यांच्याकडे दुर्लक्षच केले. तिला वाटले की शेवटी कंटाळून, निराश होऊन ती जोडी निघून जाईल. पण तसे झाले नाही आता ती महिला सचिवच अधिक अस्वस्थ व्हायला लागली. शेवटी तिने अध्यक्षांच्या कानावर ही गोष्ट घालायची ठरवली. खरे म्हणजे अगदी छोटयाशा कामासाठीदेखील त्यांच्या कामात हस्तक्षेप करणे तिला आवडत नसे.

“तुम्ही अगदी काही मिनिटांसाठी जरी तुम्ही त्यांना भेटलात तरी ते निघून जातील.” ती अध्यक्षांना म्हणाली.

रागाने एक सुस्कारा टाकून त्यांनी होकार दिला. साहजिकच आहे की त्यांच्यासारख्या महत्वाच्या व्यक्तीकडे अशा लोकांबरोबर घालवायला वेळ नव्हताच मुळी. बाहेरच्या कार्यालयात थांबलेल्या त्या पाहुण्यांच्या फिकट, विरलेल्या, जुनाट अशा अव्यवस्थित पोशाखांकडे पाहून अध्यक्षांच्या मनात त्यांच्याबद्दल एक प्रकारची घृणाच दाटून आली.

कठोर, उग्र चेहऱ्याने आणि आपली प्रतिष्ठा दर्शवीत अध्यक्ष आपल्याच तोऱ्यात त्या जोडीकडे चालायला लागले.

ती महिला त्यांना म्हणाली, “आम्हाला एक मुलगा होता ज्याने एक वर्ष हार्वर्डमध्ये व्यतीत केले होते. त्याला हार्वर्ड खूप आवडायचे. तो इथे खूप आनंदी असायचा. पण एका वर्षापूर्वी त्याचे एका अपघातात निधन झाले. माझे यजमान आणि मी त्याचे एक स्मारक इथे ह्या परिसरात उभे करू इच्छितो.”

अध्यक्षांच्या हृदयापर्यंत ते शब्द जणू पोहोचलेच नाहीत... प्रत्यक्षात त्यांना एक धक्काच बसला. “मॅडम,” कठोरपणे ते म्हणाले, “हार्वर्डमध्ये प्रवेश घेतलेल्या आणि मरण पावलेल्या प्रत्येकासाठी असे स्मारक उभे करणे हे आम्हाला शक्यच नाही. आणि जर तसे काही आम्ही केले तर विद्यापीठाची ही जागा एखादी दफनभूमी म्हणूनच शोभून दिसेल.”

“अहो, तसे नाही,” ती महिला लगेच उत्तरली. “आम्हाला त्याचा पुतळा उभा करायचा नाहीये. आम्ही विचार केला होता की हार्वर्डला एखादी इमारत द्यावी.”

अध्यक्षांचे डोळे गर्रकन फिरले. त्यांच्या घरगुती विरलेल्या सुती कपड्यांकडे एक नजर टाकत अध्यक्षांनी आपले आश्चर्य व्यक्त केले, “एक इमारत! एका इमारतीची किंमत किती असेल याची तुम्हाला जरा तरी कल्पना आहे का? आम्हाला हार्वर्डमधील या फक्त इमारतींसाठी साडेसात दशलक्ष डॉलर्स ओतायला लागले आहेत.”

क्षणभर ती महिला स्तब्ध राहिली. त्या अध्यक्षांना बरे वाटले. यांच्यापासून आता तरी सुटका मिळेल असाही विचार त्यांच्या मनात डोकावून गेला.

 ती महिला आपल्या यजमानांकडे वळली आणि शांतपणे त्याना म्हणाली, “एखादे विद्यापीठ काढायला केवळ एव्हढेसे पैसे पुरतात? तसे असेल तर आपणच आपले असे एखादे विद्यापीठ सुरु केले तर?” यजमानांनी त्यावर आपली मान डोलावली.

आता मात्र अध्यक्षांचा चेहरा गोंधळाने आणि विमनस्कतेने कोमेजला.

श्रीमान आणि श्रीमती लेलंड स्टॅनफोर्ड उठले आणि चालायला लागले. पालो अल्टो, कॅलिफोर्निया येथे त्यांनी एक विद्यापीठ स्थापन केले ज्याला त्यांचे नाव दिलेले आहे. “स्टॅनफोर्ड विद्यापीठ”. आपल्या त्या मुलाच्या स्मृतीप्रीत्यर्थ  उभारलेले हे एक स्मारक, की ज्या मुलाची हार्वर्डने कधीच दखल घेतली नाही.

ह्यावरून तुम्ही सहजपणे एखाद्याचे चारित्र्य पारखू शकता की त्याची वागणूक इतरांशी कशी आहे की जे त्याच्यामते दर्जाने त्याच्याखाली आहेत.

 
 ------------------------------------------------------

सफलता कोई मूल्य नहीं है by OSHO

 सफलता कोई मूल्य नहीं है by OSHO 

  मैं जब पढ़ता था तो वे कहते थे कि पढ़ोगे लिखोगे होगे नवाब, तुमको नवाब बना देंगे, तुमको तहसीलदार बनाएंगे। तुम राष्ट्रपति हो जाओगे। ये प्रलोभन हैं और ये प्रलोभन हम छोटे-छोटे बच्चों के मन में जगाते हैं। हमने कभी उनको सिखाया क्या कि तुम ऐसा जीवन बसर करना कि तुम शांत रहो, आनंदित रहो! नहीं। हमने सिखाया, तुम ऐसा जीवन बसर करना कि तुम ऊंची से ऊंची कुर्सी पर पहुंच जाओ। तुम्हारी तनख्वाह बड़ी से बड़ी हो जाए, तुम्हारे कपड़े अच्छे से अच्छे हो जाएं, तुम्हारा मकान ऊंचे से ऊंचा हो जाए, हमने यह सिखाया है। हमने हमेशा यह सिखाया है कि तुम लोभ को आगे से आगे खींचना, क्योंकि लोभ ही सफलता है। और जो असफल है उसके लिए कोई स्थान है? इस पूरी शिक्षा में असफल के लिए जब कोई स्थान नहीं है, असफल के प्रति कोई जगह नहीं है और केवल सफलता की धुन और ज्वर हम पैदा करते हैं तो फिर स्वाभाविक है कि सारी दुनिया में जो सफल होना चाहता है वह जो बन सकता है, करता है। क्योंकि सफलता आखिर में सब छिपा देती है। एक आदमी किस भांति चपरासी से राष्ट्रपति बनता है! एक दफा राष्ट्रपति बन जाए तो फिर कुछ पता नहीं चलता कि वह कैसे राष्ट्रपति बना, कौन सी तिकड़म से, कौन सी शरारत से, कौन सी बेईमानी से, कौन से झूठ से? किस भांति से राष्ट्रपति बना, कोई जरूरत अब पूछने की नहीं है! न दुनिया में कभी कोई पूछेगा, न पूछने का कोई सवाल उठेगा। एक दफा सफलता आ जाए तो सब पाप छिप जाते हैं और समाप्त हो जाते हैं। सफलता एकमात्र सूत्र है। तो जब सफलता एकमात्र सूत्र है तो मैं झूठ बोल कर क्यों न सफल हो जाऊं, बेईमानी करके क्यों न सफल हो जाऊं! अगर सत्य बोलता हूं, असफल होता हूं, तो क्या करूं? तो हम एक तरफ सफलता को केंद्र बनाए हैं और जब झूठ बढ़ता है, बेईमानी बढ़ती है तो हम परेशान होते हैं कि यह क्या मामला है। जब तक सफलता, सक्सेस एकमात्र केंद्र है, सारी कसौटी का एकमात्र मापदंड है, तब तक दुनिया में झूठ रहेगा, बेईमानी रहेगी, चोरी रहेगी। यह नहीं हट सकती, क्योंकि अगर चोरी से सफलता मिलती है तो क्या किया जाए? अगर बेईमानी से सफलता मिलती है तो क्या किया जाए? बेईमानी से बचा जाए कि सफलता छोड़ी जाए, क्या किया जाए? जब सफलता एकमात्र माप है, एकमात्र मूल्य है, एकमात्र वैल्यू है कि वह आदमी महान है जो सफल हो गया तो फिर बाकी सब बातें अपने आप गौण हो जाती हैं। रोते हैं हम, चिल्लाते हैं कि बेईमानी बढ़ रही है, यह हो रहा है। यह सब बढ़ेगी, यह बढ़नी चाहिए। आप जो सिखा रहे हैं उसका फल है यह, और पांच हजार साल से जो सिखा रहे हैं उसका फल है। सफलता की वैल्यू जानी चाहिए, सफलता कोई वैल्यू नहीं है, सफलता कोई मूल्य नहीं है। सफल आदमी कोई बड़े सम्मान की बात नहीं है। सफल नहीं सुफल होना चाहिए आदमी-सफल नहीं सुफल! एक आदमी बुरे काम में सफल हो जाए, इससे बेहतर है कि एक आदमी भले काम में असफल हो जाए। सम्मान काम से होना चाहिए, सफलता से नहीं।

शिक्षा में क्रांति पुस्तक से Top of Form

Bottom of Form